z kurierem po sosnowcu
Ulica Stefana Żeromskiego, dawniej Ditlowska.
Kościół znajduje się przy ul. Żeromskiego 1.
Budowla od początku swego istnienia stanowiła integralną część zakładów włókienniczych Dietla.
Po II wojnie światowej fabrykę upaństwowiono nadając nazwę „Politex”.
Pierwsi ewangelicy pojawili się w naszym regionie w połowie XVI w. Był to złoty czas tolerancji i wolności religijnej. W XVII i XVIII stuleciu, w wyniku kontrreformacji doszło do drastycznego spadku liczby protestantów. W roku 1787 została ich zaledwie garstka.
Nastał jednak rok 1795. Wtedy to luteranie ponownie przywędrowali w nasze okolice. Miało to związek z utworzeniem przez pruskiego zaborcę prowincji Nowy Śląsk (Neuschlesien). Twór ten nie przetrwał zbyt długo i już w roku 1807 znaleźliśmy się w Księstwie Warszawskim, a po jego upadku trafiliśmy pod zabór rosyjski.
Jednym ze skutków galimatiasu związanego z przesuwaniem granic było pojawienie się po wschodniej stronie Brynicy kadry zarządzającej oraz zagranicznych fachowców przybyłych do pracy w przemyśle. Pośród nich większość stanowili niemieccy ewangelicy. Był to okres kładzenia podwalin gospodarczej potęgi Zagłębia Dąbrowskiego.
Z czasem ewangelicy w Zagłębiu zadomowili się na dobre. Rozpoczął się proces ich polonizacji. Dzieci imigrantów, a często nawet sami imigranci, uczyli się mówić po polsku, a wielu spośród nich określało się jako Polacy.
Widok z chóru.
Widok z ambony.
Salka katechetyczna.
Ważną datą, zarówno dla diaspory, jak i przyszłości stolicy regionu, był rok 1878. Wtedy do Sosnowca, a właściwie do Pogoni przybył Heinrich Dietel – niemiecki przemysłowiec branży włókienniczej – który uruchomił jedyną na terenie imperium rosyjskiego przędzalnię wełny czesankowej. Interesy szły nad podziw dobrze i z czasem fabrykant zaliczony został do najbogatszych ludzi Królestwa Polskiego. Jednocześnie dał się poznać jako człowiek nie skąpiący grosza dla wielu społecznie użytecznych przedsięwzięć. Będąc ewangelikiem, wspomagał budowę cerkwi prawosławnych oraz rzymsko-katolickich kościołów, ufundował Szkołę Realną i przyczynił się do uzyskania praw miejskich dla Sosnowic (Sosnowca). Nie zapominał również o swoich współwyznawcach.
Pierwsze nabożeństwo ewangelickie na terenie dzisiejszego miasta odprawiono w roku 1880 w nowo wybudowanej hali zakładów Dietla. Następnie rolę kościoła pełniły pomieszczenia szkoły kantoratowej. Były to rozwiązania tymczasowe i nie mogły sprostać potrzebom rozrastającej się wspólnoty. W roku 1886 jeden z budynków przędzalni na stałe przystosowano do odprawiania liturgii – tak oto powstała świątynia z prawdziwego zdarzenia. Dwa lata później doszło do kolejnych zmian architektonicznych – budynek został przebudowany według projektu Ignatza Grünfelda z Katowic. W oknach pojawiły się witraże mistrza Richarda Schleina z Żytawy, a nad budowlą zaczęła dominować wieża z zegarem i dzwonami. Nie były to jednak ostatnie prace nad udoskonaleniem bryły kościoła. W latach 1909-10 nastąpiła przebudowa, podczas której dokonano drobnych zabiegów, a także podwyższono wieżę. Od tego czasu wygląd świątyni nie ulegał już w zasadzie żadnym przemianom. Dietel i inni ewangelicy planowali budowę znacznie większego kościoła, ale przedsięwzięcie to wielokrotnie odkładano, by ostatecznie go zaniechać. Pewną ciekawostkę stanowi fakt, że gotowy już projekt ewangelickiej świątyni mógł zostać w pewnej części wykorzystany przez architekta Karola Kozłowskiego przy kreśleniu planów kościoła p.w. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny, czyli dzisiejszej katedry. Zagadnienie to wymaga jednak dalszych badań, stanowiąc gratkę dla zawodowych historyków i domorosłych amatorów naszej regionalnej przeszłości…
Dzisiaj skromna, ale nie pozbawiona uroku świątynia, cieszy oko przechodniów oraz pasażerów przejeżdżających tramwajów i autobusów. Niczym kapsuła czasu przenosi nas do świata wielokulturowej mozaiki dawnego Sosnowca.
Wejście główne. Jeden z witraży.
Tablica z numerami pieśni śpiewanych podczas nabożeństwa. Przez dziurkę od klucza.
Organy. Ten wspaniały instrument został wyprodukowany przez firmę Schlag und Söhne ze Świdnicy. W kościele od 1886 roku.
W ołtarzu znajduje się obraz przedstawiający błogosławiącego Chrystusa autorstwa malarza Sturtewanta z Wrocławia.
Po prawej stronie widzimy tzw „ditle”, czyli specjalne miejsce przeznaczone dla fundato.
Tekst i zdjęcia: Artur Ptasiński
Autor dziękuje Parafii Ewangelicko-Augsburskiej w Sosnowcu za pomoc przy powstaniu artykułu.
Kościół jest udostępniony dla zwiedzających w niedziele na 30 minut przed nabożeństwem oraz po jego zakończeniu. Można również umówić się na zwiedzanie w innym terminie po uprzednim zgłoszeniu w administracji parafii: tel. 32 291 04 41/ 32 256-95-04, e-mail:sosnowiec@luteranie.pl. Nabożeństwa zaczynają się o godzinie 11.30 i trwają do godziny 12.30 – 13.00. Adres strony internetowej parafii: www.sosnowiec.luteranie.pl.
