Izba Tradycji PKM Sosnowiec

Z KURIEREM PO SOSNOWCU

Od prawej do zdjęcia pozują: Jelcz 043 RTO, Ikarus 260.04, Jelcz M 11 oraz nieco schowany za kolegami Jelcz 120 M.

Ikarus 260.04 z 1985 po przejechaniu ponad półtorej miliona kilometrów odpoczywa u boku Jelcza M11, który od 1988 roku niestrudzenie przemierzał linie WPK Katowice.

W „Kurierze” z września ubiegłego roku ukazał się mój artykuł pt. „Zagórze Zajezdnia – 40 lat tradycji”. Zgodnie z obietnicą wówczas poczynioną, chciałbym zaproponować Państwu odwiedzenie miejsca pełnego skarbów komunikacyjnej przeszłości Zagłębia Dąbrowskiego.
Izba Tradycji Przedsiębiorstwa Komunikacji Miejskiej Sp. z o.o. w Sosnowcu znajduje się w Będzinie przy ulicy Promyka 30, na terenie wyłączonej z eksploatacji zajezdni autobusowej. Zajezdnia powstała na początku lat 60. na gruntach wydzielonych z dawnych koszar wojskowych. Koszary wzniesiono ok. 1890 roku przez Heinricha Dietla dla 14. Dońskiego Pułku Kozaków. Po odzyskaniu niepodległości, od kwietnia 1922 stacjonował w nich 23 Pułk Artylerii Polowej.
Budowę zajezdni prowadzono metodą gospodarczą przy znacznym udziale pracowników będzińskiego oddziału Wojewódzkiego Przedsiębiorstwa Komunikacyjnego w Katowicach (również na zasadzie tzw. „czynów społecznych”). Wcześniej oddział autobusowy mieścił się na terenie wybudowanej w 1927 roku, nieistniejącej już zajezdni tramwajowej (w widłach ulic Kołłątaja i Paryskiej w Będzinie).
Oddanie do użytku nastąpiło 17 lipca 1963 roku. Miało ono uroczysty charakter – oprócz władz miasta oraz powiatu będzińskiego na zajezdni pojawił się gen. Jerzy Ziętek, reprezentujący władze województwa katowickiego. Obecni byli również: inż. Tadeusz Zemła – dyrektor naczelny, inż. Bolesław Fusik – dyrektor do spraw technicznych oraz Aleksander Janicki – dyrektor do spraw eksploatacji WPK. Pierwszym kierownikiem zajezdni został wspaniały fachowiec i wieloletni pracownik komunikacji Władysław Jaworek. Na uwagę zasługuje fakt, że wszyscy wyżej wymienieni przedstawiciele kadry zarządzającej WPK Katowice byli mieszkańcami Będzina.
Będzińską zajezdnię zaprojektowano na 50 autobusów, jednak dynamiczny rozwój gospodarczy regionu sprawił, że potrzeby komunikacyjne z roku na rok stawały się coraz większe. Zajezdnia przy Promyka 30 pękała w szwach, ale to na niej spoczywała odpowiedzialność za obsługę większości linii autobusowych Zagłębia Dąbrowskiego. Taki stan rzeczy trwał do 15 października 1970 roku, czyli do otwarcia zajezdni w Dąbrowie Górniczej – Gołonogu (100 autobusów). W roku 1973 połączone siły obydwu zajezdni obsługiwały 50 linii. Był to znaczny progres w stosunku do kilku połączeń obsługiwanych pod koniec lat 40. przez tabor samochodowy starej zajezdni tramwajowej.
1 stycznia 1979 roku będziński oddział autobusowy wszedł w skład Zakładu Komunikacyjnego nr 8 w Sosnowcu Zagórzu – największej jednostki w strukturach WPK Katowice. Po likwidacji i podziale majątku WPK, czyli od 1 października 1991 r. będzińska zajezdnia stała się częścią Przedsiębiorstwa Komunikacji Miejskiej w Sosnowcu. W owym czasie na zajezdni stacjonowało 66 autobusów:
• Ikarus 260 – 33 jednostki,
• Jelcz M -11 – 32 jednostki,
• Jelcz PR -110 – 1 jednostka.
Ważną, choć nieco smutną datą w historii zajezdni, był 19 listopada 2007 roku. W tym dniu zawieszono eksploatację komunikacyjną. Nadal prowadzono jednak naprawy oraz przygotowywano tabor do przeglądów rejestracyjnych.
Pięć lat później, ku uciesze pasjonatów transportu miejskiego z inicjatywy zarządu oraz kadr PKM, w pięćdziesięcioletnich murach zajezdni utworzono Izbę Tradycji. Stało się to 10 października 2013 roku. W tym dniu pożegnano również ostatniego Ikarusa obsługującego linie PKM Sosnowiec.
W Izbie oprócz autobusów zgromadzono wiele interesujących eksponatów, pomiędzy którymi znajdziemy oryginalne umundurowanie, tablice kierunkowe, przeróżne typy kasowników biletów, chwytające za serce fotografie, archiwalne dokumenty, leciwe maszyny i narzędzia oraz wprawiające w dobry humor tablice stworzone przez artystów spod znaku BHP.
Dużym atutem Izby Tradycji jest to, że znajduje się ona w oryginalnych wnętrzach hali napraw, warsztatu mechanicznego, warsztatu elektrycznego i tapicerni. Dzięki temu można zagłębić się w niepowtarzalny klimat starej zajezdni. Ekspozycja jest systematycznie wzbogacana. Prowadzone są poszukiwania nowych kolekcjonerskich perełek. Nieprzerwanie trwają prace przy odrestaurowaniu pojazdów już zakupionych. Niebawem znowu będą one cieszyć oczy wszystkich tych, którzy z nostalgią wspominają stare, poczciwe autobusy.
W tym miejscu pozwolę sobie złożyć wyrazy uznania dla zarządu, dyrekcji oraz pracowników PKM za uratowanie oraz dalsze ocalanie tak ważnego fragmentu naszego regionalnego dziedzictwa.
Państwu zaś gorąco polecam zwiedzenie tego niezwykłego prowadzonego przez profesjonalistów muzeum.

Podczas pracy nad artykułem korzystałem z materiałów udostępnionych przez PKM Sosnowiec. Za pomoc dziękuję serdecznie Jackowi Kalickiemu – zastępcy dyrektora ds. technicznych i eksploatacyjnych PKM oraz Ireneuszowi Wójcikowi – pracownikowi Izby Tradycji.

Widok na halę napraw z perspektywy osoby zasiadającej w fotelu kierowcy Ikarusa.

Z prezentacji multimedialnych wyświetlanych na kabinie
Ikarusa można dowiedzieć się bardzo wiele na temat
historii komunikacji w Zagłębiu.

W korytarzu prowadzącym do hali napraw ożywają dobre wspomnienia dawnych pracowników zajezdni.

Pośród eksponatów znajdują się również mundury.

W tapicerni naprawiano poszycia uszkodzonych siedzeń.

W warsztacie elektrycznym.

W warsztacie mechanicznym.

Warsztat mechaniczny – „oczko w głowie” Ireneusza Wójcika – wieloletniego pracownika WPK i PKM.

Będzin, ul. Promyka 30. Izbę Tradycji można zwiedzać w czwartki
w godzinach od 10.00 do 14.00, po uprzednim uzgodnieniu pod numerem telefonu 602 151 779.
Wstęp jest wolny. Mile widziani są zarówno turyści indywidualni, jak i grupy zorganizowane, wycieczki szkolne i przedszkolne.