Bitwa o Sosnowiec
Dzisiaj obchodzimy 153. rocznicę Powstania Styczniowego. Jedną z najbardziej związanych z powstaniem miejscowości w Zagłębiu Dąbrowskim jest sosnowiecka dzielnica Maczki – dawniej Granica. Podobnie jak w latach ubiegłych, także i w tym roku mieszkańcy Maczek, jak również innych części naszego miasta, uczczą wydarzenia sprzed lat.
Na terenach Zagłębia stacjonowały stosunkowe niewielkie oddziały rosyjskie. Celem powstańców stało się opanowanie stacji kolejowych, wraz z komorami celnymi oraz przejściami granicznymi w Modrzejowie i Czeladzi. Po wyzwoleniu Maczek siły powstańców udały się do Sosnowca, gdzie w nocy z 6 na 7 lutego stoczyły potyczkę o tamtejszy dworzec, która przeszła do historii jako bitwa o Sosnowiec.
Oddziały powstańcze Apolinarego Kurowskiego z Ojcowa wyruszyły 5 lutego nad ranem w stronę Olkusza. Oddział składał się z jazdy, kosynierów i strzelców w sile ok. 150 osób. W Przegini powstańców zasiliła dodatkowo grupa ok. 100 ludzi. Po noclegu w Olkuszu powstańcy skierowali się do Sławkowa i po odpoczynku wyruszyli do Maczek, gdzie dołączyło do nich kilku górników.
W Maczkach kolejarze uzbroili pociąg złożony z dwóch lokomotyw i dziesięciu wagonów towarowych, które obudowano podkładami kolejowymi. O godzinie 21.00 oddział wyjechał z Maczek przez Ząbkowice i Dąbrowę do Sosnowca. O godzinie 2.00 w rejonie Sielca piechota i kawaleria opuściły pociąg i ruszyły pieszo do dworca i sąsiadującej z nim komory celnej.
Na stacji powstańcy zaatakowali obsadzoną przez rosyjskich pograniczników komorę celną. Po kilku szturmach powstańcy wdarli się do budynku, a Rosjanie uciekli. Uciekających Rosjan miała zamknąć w kotle powstańcza kawaleria, jednak większość uciekinierów zdołała zbiec, głównie za granicę pruską lub do Modrzejowa. Po przybyciu niedobitków z Sosnowca oddział ten jednakże też przekroczył granicę pruską.
Powstańcy zdobyli w Sosnowcu 40 koni, broń i 97 tys. rubli. Połowa pieniędzy została odesłana Rządowi Narodowemu. W efekcie akcji w Sosnowcu przez dwa tygodnie okolice Zagłębia Dąbrowskiego były kontrolowane przez administrację powstańczą, a na budynkach publicznych były wywieszone polskie flagi.
Oddział Kurowskiego wrócił po akcji do Dąbrowy, gdzie urządzono kwaterę w mieszkaniu Józefa Patrycego Cieszkowskiego. Kurowski podzielił pieniądze zdobyte w Sosnowcu. Kupił u Żydów będzińskich po obniżonej cenie zapas kożuchów, buty i inne niezbędne wyposażenie. Żydzi ofiarowali przy tym Kurowskiemu uzbierane w swoim gronie 10 000 polskich złotych.
Dwudniowy pobyt oddziału Apolinarego Kurowskiego w Dąbrowie zakończył się uroczystą mszą polową z udziałem mieszkańców i miejscowej orkiestry górniczej. Przy dźwiękach Mazurka Dąbrowskiego, powstańcy wymaszerowali w kierunku Sławkowa i Olkusza. Na czele oddziału szła jednolicie umundurowana orkiestra, której członkowie wzięli potem udział w powstańczych potyczkach.
Apolinary Kurowski posądzany o nieudolne dowodzenie w czasie bitwy pod Miechowem (17 lutego 1863 r.) i walk o utrzymanie trójkąta granicznego między zaborami, został usunięty ze stanowiska wojewody. Uszedł do Galicji. Dopiero w lutym 1864 r. pojawił się w Kongresówce, jako dowódca dywizji krakowskiej w II korpusie Józefa Hauke-Bosaka, a następnie szef sztabu w tym korpusie. 21 lutego 1864 r. bezskutecznie szturmował Opatów. Następnie wyemigrował do Szwajcarii.
Powstanie styczniowe wybuchło 22 stycznia 1863 r. w Królestwie Polskim i 1 lutego 1863 r. na Litwie, a trwało do jesieni 1864 r. Zasięgiem objęło tylko ziemie zaboru rosyjskiego: Królestwo Polskie oraz Ziemie Zabrane. Było efektem narastającego terroru rosyjskiego wobec biernego polskiego oporu i największym polskim powstaniem narodowym, które spotkało się z poparciem międzynarodowej opinii publicznej. Miało charakter wojny partyzanckiej, w której stoczono ok. 1200 bitew i potyczek.
Mimo początkowych sukcesów zakończyło się klęską powstańców, z których kilkadziesiąt tysięcy zostało zabitych w walkach, blisko 1 tys. straconych, ok. 38 tys. skazanych na katorgę lub zesłanych na Syberię, a ok. 10 tys. wyemigrowało.
Oprac. Krzysztof Polaczkiewicz
