Nie ma chyba w polskiej przyrodzie i kulturze tak lubianego i pozytywnie kojarzącego się ptaka jak bocian biały. Po latach nieobecności bocianie gniazdo zaobserwowano na terenie Sosnowca. Bociany zagnieździły się w Ostrowach Górniczych. Miejski Zakład Usług Komunalnych zakupił specjalne kosze, w których bociany będą mogły zakładać gniazda.
fot. Pixabay
Kiedyś gniazd bocianich na terenie Sosnowca było sporo, ale potem te sympatyczne ptaki przeniosły się w inne miejsca. To pewno przez rozbudowę przemysłu i urbanizacji. Dlatego niemałym zaskoczeniem była bociania para, która rozpoczęła budowę gniazda przy ul. Starzyńskiego w Ostrowach Górniczych, w rejonie miejscowego kościoła pw. Najświętszej Maryi Panny Nieustającej Pomocy. Bociany zbudowały gniazdo na wysokim słupie oświetleniowym.
– Susza powoduje, że bociany szukają nowych terenów podmokłych, na których mogłyby żerować. W rejonie Cieśli i Borów sporo jest takich miejsc, mamy tam przecież nawet chroniony obszar torfowisk – przypomina Adrian Chmielewski z Miejskiego Zakładu Usług Komunalnych.
Mieszkańcy Ostrów już od kilku lat mogli obserwować bocianią parę przy drodze łączącej tę dzielnicę ze Strzemieszycami. Lokalizacja gniazda przy ul. Szałasowizna to już jednak teren Dąbrowy Górniczej. Na pograniczu Strzemieszyc, Sławkowa i Ostrów Górniczych podmokłych terenów nie brakuje, a to dla bocianów prawdziwy raj.
Aby ułatwić życie bocianom, Miejski Zakład Usług Komunalnych zakupił specjalne kosze, w których będą mogły zakładać gniazda. To praktyka stosowana w całej Polsce. Kosz w Cieślach został już zamontowany, ten w Ostrowach Górniczych czeka na opinię ornitologiczną.
– Opinia ornitologiczna wskaże, czy już teraz można zamontować kosz i przełożyć gniazdo, czy będzie to możliwe za jakiś czas. Problem polega na tym, że przy gnieździe jest dużo przewodów i boimy się, że ptaki mogą ulec porażeniu – mówi Adrian Chmielewski.
Koszt jednego wiklinowego kosza to 2400 złotych.
fot. Adrian Chmielewski
Z tego, że Sosnowiec wraca do bocianich łask cieszą się mieszkańcy. Na Cieślach gniazdo bocianie przez wiele lat znajdowało się na jednym z drzew, ale gdy zostało wycięte, ptaki nie miały już gdzie zbudować gniazda. Para, która teraz krąży nad wschodnimi dzielnicami Sosnowca to, zdaniem mieszkańców, potomkowie pary z gniazda na Szałasowiźnie.
– Bociany pojawiły się u nas pod koniec kwietnia. Latały nad Cieślami około trzech tygodni szukając miejsca na gniazdo. Próbowały budować gniazdo na jednym ze słupów, ale gdy zaczęły układać konstrukcję gniazda, to patyki zawsze spadały. Dlatego chyba w końcu wybrały Ostrowy Górnicze – mówi Marta Witecka, mieszkanka Kolonii Cieśle.
Kosz na gniazdo jednak zamontowano, ale prawdopodobnie było już za późno. Mieszkańcy liczą jednak, że ptaki, które cały czas fruwają nad ich domami zapamiętają go i kolejna bociania para założy tutaj gniazdo w kolejnym roku.
– Mówią, że bociany przynoszą dzieci, ale również, że przynoszą szczęście. Dlatego bardzo chcielibyśmy, żeby u nas zamieszkały – mówi pani Marta i dodaje, że oprócz bocianów mieszkańcy dzielnicy obserwują też m.in. parę łosi. Może i one doczekają się potomstwa?
Mówi Justyna Soska, członkini Górnośląskiego Koła Ornitologicznego i współpracowniczka CEE Egzotarium w Sosnowcu: Polska odgrywa niezwykle ważną rolę w ochronie bociana białego – obecnie na terenie naszego kraju gniazduje aż 20–25 procent światowej populacji tego gatunku. Bociany najchętniej zasiedlają doliny dużych rzek, tereny podmokłe, a swoje gniazda zakładają w pobliżu siedzib ludzkich. Obecnie ze względu na to, że dachy już nie są kryte strzechą, wybierają słupy trakcji elektrycznej, o ile w okolicy znajdują się odpowiednie tereny żerowiskowe. Kluczowe dla ich przetrwania są wilgotne łąki, oczka wodne, nieużytki oraz starorzecza – to tam znajdują pożywienie: płazy, gady, pasikoniki, dżdżownice, ślimaki, a także pisklęta czy ptasie jaja. Tak szeroka baza pokarmowa, oparta na bioróżnorodności, jest niezbędna do prawidłowego funkcjonowania tego gatunku. W 2024 roku przeprowadzono już po raz ósmy Międzynarodowy Spis Bociana Białego w Polsce, który jest organizowany co dekadę. Brałam w nim udział jako wolontariuszka i zbierałam dane dotyczące występowania bociana białego w Sosnowcu. Wstępne dane wskazują, że liczba par lęgowych w Polsce spadła aż o 10 procent w porównaniu do poprzedniego spisu – to około 4000 par mniej. Najwięcej bocianów nadal gniazduje w województwach mazowieckim, łódzkim, lubuskim i lubelskim, natomiast spadki odnotowano m.in. w województwach dolnośląskim i opolskim. W województwie śląskim trwają jeszcze prace związane z liczeniem par lęgowych oraz weryfikacją danych. Szczególnie interesującym przypadkiem jest sytuacja w Sosnowcu, gdzie prowadzono lokalne obserwacje bocianów. W ubiegłym roku jeden z mieszkańców dzielnicy Kazimierz zaobserwował obecność materiału gniazdowego, jednak do lęgu pary bocianów ostatecznie nie doszło. W tym roku bociany znów pojawiły się w okolicy – być może to ta sama para – jednak nadal nie złożyły jaj. Co ciekawe, z dostępnych informacji wynika, że jeden bocian nie odleciał zimą do Afryki – prawdopodobnie zabrakło mu sił, by podjąć długą wędrówkę. Był obserwowany nad rzeką Bobrek i mam nadzieję, że przetrwał zimę. Bocian biały to tak zwany gatunek wskaźnikowy – jego obecność, zachowania lęgowe i migracyjne stanowią ważny sygnał dotyczący kondycji środowiska. Jeśli ptaki nie decydują się na lęg lub zmieniają swoje przyzwyczajenia, może to świadczyć o zagrożeniach, które dotyczą nie tylko ich samych, ale także wielu innych gatunków, dlatego tak istotne jest prowadzenie systematycznych obserwacji i badań nad ich populacją. Zakładanie specjalnych platform lęgowych, tzw. koszy dla bocianów, to niezwykle cenna inicjatywa, która może znacząco wspierać ich populację, ułatwiając im bezpieczne zakładanie gniazd i przyczyniając się do ochrony tego gatunku.
