Teatr Zagłębia ma 120 lat!
6 lutego 2017 roku Teatr Zagłębia będzie obchodził piękny jubileusz, 120-lecie istnienia.
Teatr w Sosnowcu powstał 6 lutego 1897. Pierwszą premierą była „Zemsta” Aleksandra Fredry.– Te raz, z okazji jubileuszu, zagramy właśnie tę błyskotliwą i pełną ironii komedię – o absurdalnym konflikcie dwóch sąsiadów, pełnych pasji intrygach i miłosnych zalotach – mówi obecny dyrektor Teatru, Zbigniew Leraczyk. Premierowe pokazy odbędą się na deskach sosnowieckiej sceny w dniach 11-13 lutego 2017 roku. Reżyserem spektaklu jest Adam Nalepa. Serdecznie zapraszamy sosnowiczan i nie tylko do włączenia się w obchody pięknego jubileuszu, a na łamach „KM” zapraszamy w sentymentalną podróż w czasie i prezentujemy krótki rys historyczny Teatru Zagłębia. Teatr Zagłębia powstał pięć lat przed tym, jak Sosnowiec uzyskał prawa miejskie. Co ciekawe, wówczas na ziemiach polskich działało tylko sześć stałych scen w: Warszawie, Krakowie, Lwowie, Lublinie i Kaliszu. Powstał w gmachu przy ul. Teatralnej, wzniesionym z prywatnych środków przedsiębiorcy hrabiego Mortimera Renarda. Podłożem do zaistnienia – zaskakującego, zdawałoby się, w środowisku bardzo robotniczym – była ożywiona już w latach siedemdziesiątych XIX w. działalność w mieście teatrów amatorskich. Budynek, obecnie będący samoistną siedzibą Teatru, został wzniesiony według planów architekta Karola Steczkowskiego i stanowił wówczas element całego zaplanowanego kompleksu, w skład którego wchodziły: tzw. Teatr Zimowy (ówczesna nazwa nieoficjalna, budynek przetrwał do dzisiaj i jest siedzibą Teatru), pokoje gościnne – Hotel Saski i Drewniany Teatr Letni. Kilkakrotnie zmieniano nazwy obiektu: Teatr Polski (1920), Teatr Miejski (1927), Teatr Zagłębia (1955). Również wielokrotnie przebudowywano zabytkową bryłę. Obecny kształt zawdzięcza ostatniej modernizacji w latach 1976-78 i rozbudowie przeprowadzonej w 1992 roku. Działalność „pierwszego elementu”, Teatru Zimowego – zainaugurowano 6 lutego 1897 roku, inscenizacją „Zemsty” Aleksandra Fredry w wykonaniu miejscowego zespołu amatorskiego, wraz z deklamacją okolicznościowego utworu „Prolog” Andrzeja Niemojewskiego – po czym następnego dnia budynek przejął już teatr zawodowy, jaki został na pierwsze lata istnienia teatru sprowadzony przez pierwszego dyrektora Teatru, Czesława Teofila Jankowskiego. Sztuką, która otworzyła pierwszy w historii sezon sosnowieckiej sceny, była „Madame Sans-Gene” Sardu. Całość kompleksu ukończono w lipcu tego samego roku, czego głównym momentem było w tym też czasie (lato 1897) oddanie nieopodal do użytku drewnianego Teatru Letniego. Inauguracja sceny miała miejsce 15 lipca tego roku; przedstawiono operę Bogusławskiego i Stefaniego „Cud mniemany, czyli Krakowiacy i Górale”. Teatr Letni pełnił do I wojny światowej rolę drugiej sceny (w czasie wojny w skrajnej sytuacji ekonomicznej tego czasu został ro zebrany i/lub jak podają inne źródła spłonął w latach dwudziestych).
Pierwsze lata istnienia teatru potwierdziły tylko tezę, że scena w mieście była niezwykle potrzebna. Sosnowiecka scena była jedynym teatrem „z prawdziwego zdarzenia” w regionie; co więcej – to właśnie tu szczególnie dbano o podtrzymanie tradycji patriotycznych. We wczesnym okresie istnienia teatru do Sosnowca przyjeżdżali znakomici aktorzy, by wspomnieć tu chociażby Józefa Kotarbińskiego, którego występy cieszyły się wyjątkowym powodzeniem. Czesław Janowski, a w późniejszych czasach jego następcy, zwłaszcza Felicjan Feliński, oprócz lekkiego repertuaru, wybierali sztuki Korzeniowskiego, Kraszewskiego, Fredry czy Szekspira, a nade wszystko Gabrieli Zapolskiej. Wszystkie – oczywiście – grane po polsku. Feliński, znany powszechnie ze swojego zamiłowania do operetki i opery, dbał o to, by i takie pozycje znajdowały się w repertuarze teatru. Wśród jego zasług warto wymienić jeszcze jedną innowację. Było nią wprowadzenie… abonamentowej sprzedaży biletów.
Okresem ciężkiej próby dla teatru okazała się wojna. Nie było właściwie dekoracji, kostiumów, pieniędzy na gaże, ale był zespół, który chciał pracować i występować. Pierwszym powojennym spektaklem był wystawiony 18 lutego 1945 roku „Walc w ogonku” – zestaw piosenek, skeczy i monologów. Zaraz po wojnie od pierwszego podniesienia kurtyny teatr cieszył się zainteresowaniem widzów i spontanicznym poparciem społecznym. Chcąc nie chcąc, teatr znalazł się w patriotycznym nurcie obywatelskim PPS, opozycyjnym PPR i tym samym podzielił los całego regionu, który został naraz gwałtownie wytłumiony pod względem kulturalnym i społecznym. 31 sierpnia 1948 roku zdecydowano się zlikwidować „Teatr Miejski” w Sosnowcu, tworząc kuriozalne połączenie teatrów katowickiego, opolskiego i sosnowieckiego. Dość powiedzieć, że władze szybko wycofały się z niefortunnego pomysłu, ale – choć teatr opolski dość szybko uzyskał niezależność – to Sosno wiec wciąż administracyjnie przypisany był scenie katowickiej. I to niemal przez siedem długich lat. Dopiero 1 lipca 1955 ro ku na nowo otwarto teatr w Sosnowcu, który od tego momentu nosi nazwę Teatru Zagłębia (początkowo Państwowy Teatr Zagłębia).
Tak z kolei prezentuje się wnętrze sosnowieckiego teatru.
Powojenni dyrektorzy – Józef Pelszyk, Władysław Szypulski, Tadeusz Przystawski, Andrzej Uramowicz, Wiesław Mirecki, Antoni Słociński, Jan Klemens (najdłużej pełniący funkcję dyrektora), Adam Kopciuszewski – przez lata budowali markę i pozycję teatru. Lata siedemdziesiąte i osiemdziesiąte to okres unikalny, w którym teatr prowadzony był ku modelowi nowej estetyki. Jan Klemens, dyrektor teatru, uznał, że jedyna scena w mieście musi się oprzeć na dobrej literaturze. Z jednej strony klasyka polska i obca oraz dramat współczesny, z drugiej teatr dla do ro słych, dla dzieci i młodzieży. W latach 1997 – 2011 dyrektorem teatru był Adam Kopciuszewski. Oferował swoim widzom zróżnicowany repertuar oraz wyrównany poziom aktorskiego rzemiosła. „Kordian” Juliusza Słowackiego w reżyserii Zbigniewa Zasadnego zaskoczył wszystkich rozmachem, świetnym prowadzeniem aktorów, ale także interpretacją romantycznego tekstu. Ten spektakl sprawił, że Teatr Zagłębia zaistniał na arenie ogólnopolskiej i wzbudził zainteresowanie i uznanie krytyki. Sosnowiecki teatr otrzymał za ten spektakl cztery Złote Maski i został spektaklem roku. W ogólnopolskim konkursie na inscenizację dzieł wielkich romantyków organizowanym przez ZASP, aktorzy grający w tym przedstawieniu – Adam Kopciuszewski, Wojciech Leśniak i Andrzej Lipski otrzymali Nagrody Ministra Kultury i Sztuki (1999 r.) Od 1 lipca 2011 roku Teatrem Zagłębia zarządza aktor Zbigniew Leraczyk związany z sosnowiecką sceną od prawie 40 lat.
Spektakle, grane przez aktorów TZ, cieszą się olbrzymią
popularnością. Sztuka „Między nami dobrze jest” ma swoją oddaną publiczność.
Pierwszą premierą nowej dyrekcji był spektakl „Między nami dobrze jest” Doroty Masłowskiej w reżyserii Piotra Ratajczaka. Spektaklem przygotowanym na jubileusz 115 – lecia Teatru Zagłębia w Sosnowcu była z kolei prapremiera sztuki „Chłodne poranki” Jacka Rykały w reżyserii, kostiumach i opracowaniu muzycznym autora. Świetnym posunięciem okazała się adaptacja dramaturgiczna Tomasza Śpiewaka powieści profesora Zbigniewa Białasa „Korzeniec” w reżyserii Remigiusza Brzyka. Spektakl przygotowany w 110. rocznicę uzyskania praw miejskich przez miasto Sosnowiec i obchodów 115-lecia Teatru Zagłębia. „Korzeniec” zbierał bardzo pochlebne recenzje i zgarniał kolejne nagrody, m.in.: dwie Złote Maski, w tym za przedstawienie 2012 roku. 1 kwietnia 2014 roku spektakl wyemitowała TVP Kultura. Telewidzowie w całym kraju mogli także obejrzeć dramat Tomasza Śpiewaka „Koń, kobieta i kanarek” w reżyserii Remigiusza Brzyka. Spektakl miał swoją premierę 5 kwietnia 2014 roku. Reżyser został za niego nagrodzony Laurem Konrada podczas XVI Ogólnopolskiego Festiwalu Sztuki Reżyserskiej w Katowicach. Najlepsze przedstawienie Telewizyjnego Festiwalu Teatrów Polski w plebiscycie TVP Kultura na antenie tej stacji zostało zaprezentowane w kwietniu 2015 roku.
Opracował na podstawie materiałów teatru: Krzysztof Polaczkiewicz
Budynek, wktórym mieści się teatr, był wielokrotnie
przebudowywany. Zabytkowa bryła obecny kształt zawdzięcza
modernizacji wlatach1976-1978 i rozbudowie w1992 r.
