ZDROWIE
Dr ANITA LEWARTOWSKA-BIAŁEK, kierownik Oddziału Skórno – Wenerologicznego w Sosnowieckim Szpitalu Miejskim Sp. z o.o., przypomina o tym, dlaczego trzeba chronić skórę oraz oczy przed słońcem i jak skutecznie to robić.
Promieniowanie ultrafioletowe (UVR) stanowi niewielką część promieniowania elektromagnetycznego emitowanego przez słońce i składa się z trzech długości fal: UVC (200-290 nm), UVB (290-320 nm) i UVA (320-400 nm).
Promieniowanie UVA dzieli się na kolejne podtypy, tj. UVA1 o długości fal 340 – 400 nm i UVA2 -320-400 nm. Konieczność stosowania ochrony przeciwsłonecznej wynika z właściwości UVR i jego wpływu na ludzkie zdrowie, w szczególności na funkcje skóry. Nadmierna ekspozycja na UVR prowadzi do oparzenia skóry i nadmiernej pigmentacji, a także do efektów oddalonych w czasie: przyspieszonego starzenia skóry, rozwoju zmian przednowotworowych i nowotworowych oraz wyzwalania swoistej immunosupresji.
Większą rolę w procesie starzenia skóry odgrywają promienie UVA poprzez zdolność do głębszego przenikania do skóry właściwej. Promienie UVB stanowią 5 procent całego ultrafioletu docierającego do Ziemi, ale ich efekty biologiczne są bardziej wyrażone niż efekty UVA. Największe natężenie UVB jest w godzinach okołopołudniowych, podczas gdy natężenie UVA utrzymuje się na stałym poziomie cały dzień.
Promienie UVB w naszej szerokości geograficznej występują jedynie w miesiącach wiosenno-letnich i wówczas biorą udział w niezwykle ważnym procesie biologicznym, jakim jest synteza witaminy D w skórze.
Promienie UVA przechodzą swobodnie przez szyby samochodowe i okienne, które są nieprzepuszczalne dla UVB. Ta informacja jest istotna z punktu widzenia osób z fotodermatozami oraz przyjmujących leki fotouczulające, gdyż za te reakcje w większości odpowiada właśnie promieniowanie UVA. Osoby te powinny koniecznie stosować foto ochronę również w domach czy podczas jazdy samochodem, także w miesiącach zimowych.
Warstwa ozonowa zatrzymuje całkowicie promienie UVC i większość UVB, pozwala natomiast przenikać falom UVA i światłu widzialnemu. Warstwa ozonowa jest najgrubsza nad biegunami i najcieńsza w okolicy równika. Na przenikanie UVR mają również wpływ zanieczyszczenie środowiska, gęstość chmur i mgła oraz związek z otoczeniem, w którym przebywa człowiek. Gleba odbija ok. 10 proc. UVR, a śnieg, lód, biały piasek, szkło i metale ok. 85 proc. UVR. Woda nie ma właściwości ochronnych, gdyż UVR przenika do ok. 60 cm poniżej jej po wierzchni i wpływa na skórę osób, które się tam znajdują. Dobrą ochronę daje gęsty las.
Ochro na przeciwsłoneczna oparta jest na stosowaniu odpowiednich preparatów ochronnych zawierających filtry przeciwsłoneczne, a także odpowiedniej odzieży i unikaniu nadmiernej ekspozycji słonecznej w ciągu dnia.
Przy wyborze kremu z filtrem powinno się zwracać uwagę na trzy aspekty. Po pierwsze szukamy wartości SPF, która określa zdolność ochrony przed promieniowaniem UVB.
Po drugie sprawdzamy, czy kosmetyk chroni nas przed promieniowaniem UVA i wreszcie po trzecie, sprawdzamy, czy krem zapewni nam ochronę przed równie szkodliwym dla naszej skóry światłem widzialnym, szczególnie przy przebarwieniach.
Faktor SPF dotyczy wyłącznie ochrony przed UVB, czyli przed promieniowaniem wywołującym oparzenia. Ochronę przed UVA określa inny współczynnik PPD.
Prawidłowe nałożenie kremu z filtrem polega na powtarzanej aplikacji co dwie godziny podczas przebywania w plenerze. Pierwsze nałożenie powinno nastąpić mniej więcej 20 minut przed wyjściem z domu. Chodzi o to, aby mogły zajść odpowiednie reakcje chemiczne, w efekcie których powstanie odpowiednia ochrona. Ale filtry mineralne, działające na zasadzie fizycznej osłony przed UV, już takiego czasu nie potrzebują, a więc można je nakładać na plaży.
Amerykańska Akademia Dermatologii rekomenduje, aby objętość ok. 30 ml lub objętość kremu mogąca zmieścić się w ręku, stosować jednorazowo na powierzchnię całej skóry.
Inna reguła to zasada łyżeczki od herbaty – 1 łyżeczka – tj. 5 ml powinna być stosowana na twarz, głowę i szyję, 1 łyżeczka na każde ramię i przedramię, 2 łyżeczki na tułów i po 2 łyżeczki na każdą nogę. Nakładanie kremu z filtrem należy powtarzać co2 godziny, zawsze po kąpieli, spoceniu i wytarciu skóry ręcznikiem.
Obecnie, aby produkt mógł być zakwalifikowany jako skuteczny produkt ochrony przeciwsłonecznej, musi chronić zarówno przed UVB, jak i UVA. Minimalny stopień ochrony przed UVB wynosi 6, minimalny stosunek ochrony UVA do UVB .
Dodatkowo masa cząsteczkowa filtru powinna wynosić 500 Da- to zapobiega przezskórnemu przenikaniu filtru. Kremy ochronne należy nakładać zarówno na skórę eksponowaną na UVR, jak i przykrytą ubraniem. Miarą skuteczności kosmetyków jest współczynnik SPF. Oznacza on stosunek minimalnej dawki promieniowania (MED) powodującej rumień na skórze chronionej danym preparatem do minimalnej dawki promieniowania wywołującej rumień na skórze niechronionej.
Dzięki SPF30 możemy przebywać 30 razy dłużej na słońcu bez wywołania oparzenia, ale trzeba pamiętać, że taki filtr blokuje 96 proc. promieniowania. Niższa ochrona przepuszcza jeszcze więcej promieniowania. SPF 15 jest więc dobrym filtrem miejskim, ale na wakacje w pełnym słońcu idealny jest filtr 30. Nie zaleca się używać ponownie kremów z filtrem z zeszłych wakacji. Na taki preparat działały wysokie temperatury, nawet jeżeli był schowany w koszyku lub pod ręcznikiem. Jeżeli w dodatku był nieszczelnie zamknięty i dostały się do niego piasek, woda, to znaczy że jest zanieczyszczony i rozwijają się w nim bakterie.
Pamiętać należy też o lekach, które stosowane wymagają najwyżej ochrony przeciwsłonecznej: leki antykoncepcyjne i hormonalne, antybiotyki, niesteroidowe leki przeciwzapalne, leki antydepresyjne, leki antyarytmiczne czy obniżające poziom cholesterolu.
Zalecana wartość SPF produktu do ochrony przeciw słonecznej dla dzieci wynosi co najmniej 30, ale u niemowląt, dzieci z jasnym fototypem lub skórą atopową powinny być stosowane preparaty 50+. Konieczne jest stosowanie preparatów zawierających filtry UVA i UVB.
Do 6 miesiąca życia nie zaleca się bezpośredniej ekspozycji na słońce, a powyżej 6 miesiąca życia przebywanie dzieci w cieniu i stosowanie na całą skórę preparatów ochronnych.
Oprócz filtrów nieodłącznym elementem prawidłowej fotoprotekcji jest odpowiednie ubranie i nakrycia głowy. Mają one szczególne znaczenie u osób z wybitną fotonadwrażliwością np. u pacjentów z toczniem rumieniowatym czy chorujących na fotodermatozy. Konieczne jest też stosowanie okularów, aby chronić się przed rozwojem zaćmy czy retinopatii. Rekomenduje się używanie okularów z szerokimi oprawkami, które absorbują fale ultrafioletowe do 400 nm.
Reasumując, ochrona przeciwsłoneczna dotyczy osób w każdym wieku, szczególnie ważna jest dla dzieci do 14 roku życia, osób z nadwrażliwością i mających bardzo jasny i jasny foto typ skóry.
