Dawne siedziby chasydów i syjonistów, balkony z menorami, a nawet pierwsze znane zdjęcie z wnętrza synagogi. Regionaliści z I Like Zagłębie przez półtora roku podążali tropem znanych i zapomnianych miejsc związanych z sosnowieckimi Żydami. Wynikiem tych podróży jest Przewodnik po żydowskim dziedzictwie Sosnowca – publikacja Urzędu Miasta w Sosnowcu, której premiera odbędzie się 12 lipca w Zagłębiowskiej Mediatece.
– Przewodnik otwiera przed nami świat, który jest dla wielu nieznany. Z jego pomocą przywracamy pamięć o naszych mieszkańcach, o wielokulturowym Sosnowcu, w którym wyznawcy czterech religii żyli obok siebie – mówi Arkadiusz Chęciński, prezydent Sosnowca.
– Taki przewodnik był potrzebny – mówi Tomasz Grząślewicz, redaktor naczelny projektu. – Spacery historyczne po Sosnowcu od lat cieszą się dużym zainteresowaniem. Pojawiają się kolejne publikacje, a Zamek Sielecki regularnie organizuje wystawy o tematyce żydowskiej. Wspaniale, że w naszym projekcie wzięły udział osoby odpowiedzialne za te inicjatywy – Monika Kempara, Grzegorz Onyszko czy Artur Ptasiński. Nasze miasto odwiedzają – nie tylko z okazji wojennych rocznic – grupy potomków przedwojennej społeczności żydowskiej. Bezpośrednim impulsem do napisania przewodnika była międzynarodowa wycieczka, którą we wrześniu 2019 roku zorganizował nasz przyjaciel Jeffrey Cymbler. Udało nam się wówczas zaplanować trasę, która stała się zalążkiem tej publikacji – dodaje.
Przewodnik po żydowskim dziedzictwie Sosnowca składa się z pięciu rozdziałów-szlaków: Modrzejów, Społeczność, Ludzie, ulice i budynki, Wojna oraz Kirkut. Można z niego korzystać na różne sposoby: czytać, podziwiać współczesne i archiwalne fotografie lub chodzić po mieście, posiłkując się dołączoną do publikacji mapą.
Z myślą o czytelnikach z innych krajów powstała angielska wersja językowa przewodnika. – Ściślej mówiąc, amerykańska – dodaje Tomasz Grząślewicz. – Tuż przed rozpoczęciem prac nad przewodnikiem, dzięki Jeffowi poznałem dziennikarkę i pisarkę Julie Gruenbaum Fax. Jej babcia pochodziła z Sosnowca, mieszkała przy ulicy Pańskiej (obecnej Rozwojowej). Poprosiłem ją o przeczytanie i ewentualną korektę mojego tłumaczenia, jednak zaangażowała się w nasz projekt tak bardzo, że stała się jego współautorką – dodaje.
Dodatkową atrakcją jest audiobook, przygotowany przez Fundację Element Kultury, który towarzyszy temu wydawnictwu. Przewodnik będzie można kupić od 12 lipca w Centrum Informacji Miejskiej i Sosnowieckim Centrum Sztuki – Zamek Sielecki.
Premiera odbędzie się w 12 lipca (poniedziałek) o godzinie 18:00 w Zagłębiowskiej Mediatece (wstęp na premierę możliwy będzie tylko z bezpłatną wejściówką – do odbioru w Informatorium Mediateki). W nocy z 13 na 14 lipca o godzinie 1:00 czasu polskiego, będzie można porozmawiać z autorami przewodnika na platformie Zoom w języku angielskim. 15 lipca (czwartek) podobne spotkanie zostanie przeprowadzone w języku polskim.
Kolejnym wydarzeniem będzie wystawa plenerowa „Okna Czasu”, organizowana przez Fundację Passionis. Można ją będzie oglądać od 19 lipca do 4 września na alei Zwycięstwa w Sosnowcu. Projekt składa się z dwunastu kolaży fotograficznych, na których archiwalne zdjęcia związane z historią sosnowieckich Żydów zostały połączone w jedną całość z ujęciami tych samych miejsc w roku 2021.
– Najcenniejszym momentem pracy nad projektem Okna Czasu był ten, kiedy fotografowałem scenę z pocztą przy ulicy 3 Maja w tle – wspomina Rafał Opalski, jeden z autorów kolaży zdjęciowych. – Spojrzałem przez okno aparatu i doznałem uczucia, że właśnie patrzę na tę samą przestrzeń, która znajduje się na archiwalnej fotografii. Jest osiemdziesiąt lat później, miejsce ulegało wielokrotnym przekształceniom, ludzie uwiecznieni na zdjęciu już od dawna nie żyją, a jednak miejsce jest to samo. Duchowe doznanie tamtej chwili pozostanie we mnie do końca życia przypominając, że fotografia to nie tylko „fotki na Instagram”, lecz także ślad, który zostawiamy przyszłym pokoleniom.
– Przewodnik po żydowskim dziedzictwie Sosnowca ma być oczywiście punktem wyjścia do wędrówek po mieście. Z tą myślą, od lipca do września będzie można wziąć udział w serii sześciu Spacerów Teatralnych, których trasy w znacznym stopniu będą oparte na szlakach opisanych w publikacji – tłumaczy prezydent Arkadiusz Chęciński.
Spacery organizuje Fundacja Szafa Gra we współpracy z Teatrem Zagłębia.
